Hiperwentylacja- jeśli chodzi o oddech, mniej znaczy więcej
Wpływ oddychania na zdrowie i chorobę
Oddychanie jest jedną z najważniejszych funkcji organizmu i odgrywa dużą rolę w utrzymaniu zdrowia. Większość lekarzy i terapeutów nie zdaje sobie sprawy z różnic w sposobie oddychania między osobami cieszącymi się idealnym zdrowiem a tymi, którzy cierpią na różne choroby. Wg Dra Charles’a Strobel, profesora psychiatrii na Akademii Medycznej w Connecticut, oddychanie może być przyczyną od 50 do 70% chorób.(1) Dr Konstantyn Butejko, były kierownik Laboratorium Diagnostyki Funkcjonalnej na Syberyjskiej Sowieckiej Akademii Nauk, zidentyfikował 150 chorób, których przyczyną jest oddychanie.(2) Zadziwiające jest to, że najefektywniejsze techniki oddechowe, poprawiające zdrowie i kontrolę na symptomami chorobowymi, opierają się na redukowaniu oddychania. Metoda Butejki była z powodzeniem stosowana w leczeniu szerokiego spektrum chorób, m.in.: astmy, zespołu chronicznego zmęczenia, bezdechu sennego, zaburzenia odporności, alergii, otyłości, wysokiego ciśnienia, dusznicy bolesnej.
Jeśli chodzi o oddech, mniej znaczy więcej.
Oddychanie- fizjologiczne narzędzie transformacji
Kiedy przyjrzymy się uważnie temu, jak oddychanie oddziałuje na naszą fizjologię, zobaczymy skąd wynikają jego wszechstronne, lecznicze właściwości. Wszyscy zdajemy sobie sprawę, że bez tlenu szybko umrzemy. Zasadnicze znaczenie ma jednak fakt, że to nie ilość tlenu, który wdychamy ma znaczenie, ale jak efektywnie jest on wykorzystany przez komórki naszego ciała. Głębsze znaczenie leczniczej roli oddychania pochodzi ze zrozumienia kluczowej roli dwutlenku węgla i pH w licznych procesach utrzymujących homeostazę, włączając regulację poziomu dotlenienia tkanek i funkcjonowanie licznych procesów biochemicznych.
Hiperwentylacja -„gdy mniej znaczy więcej, a więcej znaczy mniej”
Większość osób uważa, że prawidłowe oddychanie jest głębokie i przeponowe. Większość technik oddechowych stosowanych w celach zdrowotnych zachęca ludzi do brania dużych wdechów. Celem jest napełnienie ciała życiodajnym tlenem. W Rosji w przeciągu ostatnich 30 lat zauważono niezwykłe lecznicze efekty u osób, które nauczono oddychać mniej przez pewne okresy czasu. Celem czasowej redukcji objętości oddechowej jest wytrenowanie ciała, by przyzwyczaiło się do wyższego poziomu dwutlenku węgla. Dzięki temu osoba rozwija podwyższoną zdolność do zużytkowania tlenu i utrzymania homeostazy. Najpoważniejszym zaburzeniem oddychania jest HIPERWENTYLACJA. Podręczniki medycyny zazwyczaj skupiają się na braku tlenu jako ważnym czynniku chorobotwórczym.
Ostatnio tematem hiperwentylacji w popularnych publikacjach zajmowali się Dr Robert Fried w książce „The Breath Connection”(3) i Dinah Bradley w książce„Zespół hiperwentylacji”.(4) Patofizjologia hiperwentylacji i wynikającego z niej spadku poziomu dwutlenku węgla i rezerw alkalicznych była opisywana w literaturze medycznej od początku XX wieku, a rozpoznanie wzorców zespołu hiperwentylacji istniało już od czasów Hipokratesa. Niektórzy z wczesnych badaczy zajmujących się tym tematem to JS Haldane w 1922r i Henderson w 1925r.
Hiperwentylacja i astma
Astma jest chorobą, która bardzo mocno reaguje na kontrolę hiperwentylacji. Metoda Butejki rozumie astmę jako odpowiedź organizmu na hiperwentylację i uczy astmatyków, jak zmniejszyć objętość oddechową i zwiększyć poziom dwutlenku węgla, by na początku kontrolować symptomy, a potem wzmocnić układ immunologiczny i zredukować stan zapalny. Niedawne badanie naukowe w Australii dotyczące metody Butejki wykazało, że astmatycy, który stosowali metodę oddechową Butejki byli w stanie zredukować użycie środków rozszerzających oskrzela o 90% i sterydów o 30% bez odczucia pogorszenia symptomów, przy jednoczesnej poprawie jakości życia.
Teoria Butejki jest sprzeczna z obecnie obowiązującym poglądem medycyny na temat astmy. Jednak uznanie hiperwentylacji jako czynnika wywołującego astmę nie jest czymś nowym. Herxheimer, autor wielu artykułów naukowych na ten astmy oskrzelowej, pisał o związku między astmą a hiperwentylacją w artykule zamieszczonym w periodyku medycznym Lancet już w 1948.(8) Tacy naukowcy jak McFadden(9), Sterling(10),van den Elshout(11),Clark(12) i inni wykazali w ostatnim czasie związek między hiperwentylacją, obniżonym poziomem dwutlenku węgla a astmą.
Związek między oddychaniem i innymi chorobami
Hiperwentylacja może wywołać wiele symptomów, które wpływają na funkcjonowanie wszystkich głównych układów ciała, włączając układ nerwowy, krwionośny, pokarmowy i oddechowy.(13) Wiele chorób zostało powiązanych z oddychaniem. W doskonałej, zawierającej wiele odnośników do literatury książce dra Fried na temat zespołu hiperwentylacji zawartych jest wiele szczegółów dotyczących związku między hiperwentylacją a takimi chorobami jak epilepsja, migrena, dławica bolesna, nadciśnienie, zaburzenia rytmu serca, niedotlenienie mózgu i choroby psychiczne.
Podstawy fizjologii mówią, że jeśli nasze oddychanie przekroczy potrzeby ciała, to tracimy zbyt dużo dwutlenku węgla. Ponieważ dwutlenek węgla i wodorowęglan sodu kontrolują pH krwi, nadmierne oddychanie zaburza równowagę kwasowo – zasadową. Początkowo hiperwentylacja wywołuje zasadowicę oddechową, która z czasem może przekształcić się w kompensacyjną kwasicę metaboliczną z powodu utraty węglowodanu sodu. Zasadowica oddechowa wywołuje głód tlenowy w tkankach. Zjawisko to jest wyjaśnione poprzez efekt Bohra, który oznacza po prostu, że gdy pH staje się bardziej zasadowe z powodu utraty CO2, tlen wiąże się mocno z hemoglobiną i nie jest łatwo uwalniany do tkanek. Zasadowica oznacza również, że komórwki nerwowe stają się podrażnione, a mięśnie gładkie się kurczą. Poziom tlenu również obniża się, gdy naczynia włosowate (w skład których wchodzą mięśnie gładkie) zwężają się w odpowiedzi na zasadowicę. Efekty takiej tkankowej hipoksji (niedotlenienia) mają ogromne znaczenie dla organów takich jak mózg, w którym hiperwentylacja powoduje 30% spadek tlenu. Znanym jest fakt, że niedobór tlenu w mózgu wiąże się ze zmianami wzorców fal mózgowych, co może odgrywać rolę w takich chorobach jak epilepsja, ataki paniki i zaburzenia poznawcze.
Mięsień sercowy wykazuje podobną skłonność. Dławica bolesna i zaburzenia rytmu serca mogą być wyjaśnione faktem, że niedobór dwutlenku węgla wpływa na zwężenie mięśni gładkich naczyń krwionośnych serca. Krążenie i przepływ krwi do serca są znacznie zredukowane, a sam mięsień sercowy staje się podrażniony i skłonny do nieregularnego rytmu. Kontrola oddechu przynosi również ulgę w przypadku nadciśnienia, gdyż normalizacja pH powoduje rozluźnienie mięśni gładkich oplatających tętnice. U niektórych osób spadek poziomu minerałów takich jak magnez, potas, wapń występuje jako wtórny mechanizm kompensacyjny, występujący przy zasadowicy. Niedobór tych minerałów przyczynia się do nadciśnienia.
Hiperwentylacja odgrywa również rolę przy podtrzymywaniu zespołu chronicznego zmęczenia, wpływając na obniżony próg anaerobowy, zmniejszoną produkcję energii w mitochondriach i akumulację mleczanu w mięśniach. Brytyjski kardiolog Dr PGF Nixon zauważył podobieństwa między zespołem chronicznego zmęczenia a chorobą, wcześniej znaną jako zespół wysiłkowy, która dotykała żołnierzy cierpiących na zmęczenie walką. (14,15) Wielu atletów cierpiących na zespół przetrenowania w rzeczywistości cierpi na zespół hiperwentylacji z obniżeniem buforu wodorowęglanowego, co wskazuje na zaburzone pH.
Wielu psychologów, którzy mają do czynienia z hiperwentylacją, wie, że wszystkie fizyczne symptomy niepokoju są powiązane z hiperwentylacją. Hiperwentylacja jest często wywoływana oraz podtrzymywana przez stany niepokoju i chroniczny stres.(16) Praca nad oddechem może modyfikować reakcje stresowe i pomaga w odzyskiwaniu poczucia kontroli nad niepokojem, redukując niszczące efekty stresu.
Metoda Butejki /Buteyko
Rosyjski lekarz- dr K.P. Butejko rozwinął teorię, że chroniczna hiperwentylacja i wynikający z niej niedobór dwutlenku węgla wpływają na rozwój reakcji obronnych ciała. Te mechanizmy obronne są próbą organizmu, by ograniczyć dalszą utratę dwutlenku węgla.
Butejko twierdził, że choroba może wystąpić jako :
1) zmiana w funkcjonowaniu ciała, wynikająca z niedoboru CO2, lub
2) mechanizm obronny organizmu z powodu utraty CO2
Metoda Butejki ocenia stopień niedoboru CO2 poprzez pomiar długości czasu wstrzymania oddechu.
Unikatowym wkładem dr Butejki jest zastosowanie zredukowanego oddychania, aż do momentu doświadczania lekkiego niedoboru powietrza przez dłuższy czas (10-15 min). W metodzie Butejki stosuje się również wstrzymywanie oddechu, w celu szybkiej akumulacji CO2. Pozwala to na normalizację mechanizmów homeostatycznych, które przyzwyczaiły się do nawykowego niskiego poziomu CO2 wynikającego z hiperwentylacji.
Opis przypadku- Sean
Sean był elitarny atletą, który zdobył stypendium by studiować na Amerykańskim uniwersytecie. Był bardzo ambitny i trenował wiele godzin dziennie. Zauważył po pewnym czasie, że cały czas łapał wirusowe infekcje, gdy tylko wyleczył się z jednej, zapadał na drugą. Zaobserwował też, że coraz częściej doświadczał duszności, czasami nawet w stanie spoczynku. To co wcześniej było dla niego łatwym sprintem, teraz wywoływało zadyszkę w 5 min. Jego puls, normalnie 50, często wskazywał 80, nawet w czasie spoczynku. Był ciągle zmęczony. Konsultował się z wieloma lekarzami, którzy podejrzewali astmę, ale nie byli w stanie jej potwierdzić. Rozpoczął kurs metody Butejki, gdzie nauczył się redukować intensywność oddychania. Udało mu się całkowicie pokonać duszność i zredukować puls w ciągu 3 tygodni, a w ciągu kilku miesięcy odzyskał całkowitą sprawność.
Rosalby Courtney, ND, DO, DipAc, CA
przeł.A.Ryczek
Fragment artykułu z magazynu Positive Health z 1999 roku ze strony http://www.positivehealth.com/article/asthma/buteyko-breathing-for-health
Bibliografia:
1. Fried R., The Hyperventilation Syndrome, Research and Clinical Treatment, John Hopkins University Press, Baltimore and London, 1987.
2. Buteyko K.P., Buteyko Method; Experience of Application in Medical Practice. Patriot, Moscow, 1990.
3. Fried R, The Breath Connection, Plenum Press, New York and London, 1990.
4. Bradley D. Hyperventilation Syndrome, Tandem Press, New Zealand, 1992.
5. Haldane J. S., Respiration, Yale University Press, 1922.
6. Henderson Y., Physiological Regulation of the Acid-Base Balance of the blood and some Related Functions, Physical Review 5: 131 (April) 1925.
7. Huey and Secherest, 1981, quoted by Robert Fried, The Hyperventilation Syndrome, John Hopkins University Press, 1987.
8. Herxheimer, Hyperventilation Asthma, Lancet, 6386: 83-87 1946.
9. Mc Fadden et al, Arterial Blood Gas Tension in Asthma, New England Journal of Medicine, 278:19, 1027-1032 1968.
10. Sterling, The Mechanism of Bronchoconstriction due to Hypocapnia in Man, Clinical Science, 34: 277-285 1968.
11. van den Elshout, Effects of Hypercapnia and Hypocapnia on Respiratory Resistance in Normal and Asthmatic Subjects; Thorax, 46: 28-32 1991.
12. P.S. Clark, Asthma, hyperventilation and emotion, Australian Family Physician, 9, 715-719 1980.
13. L.C Lum, The syndrome of chronic habitual Hyperventilation In: Hill OW, ed. Modern Trends in Psychosomatic Medicine, 3, London , Butterworth, 196-230 1976.
14. Nixon PGF, Effort Syndrome, hyperventilation and reduction of anaerobic threshold. Biofeedback and Self Regulation 19: 155-69 1994.
15. Nixon PGF. Hyperventilation and chronic fatigue syndrome. QJ Med 88: 73-4 1995.
16. Timmons B. A Brief History of the Annual International Symposium on Respiratory Psychophysiology and Summary of the 1993 Workshop, Biofeedback and Self-Regulation, Vol. 19, No.2, 1994.
