Zdrowe ciało
Czy astma i alergie obniżają jakość twojego życia?
Czy doskwiera ci przewlekły katar i ciągle zatkany nos?
Masz polipy w nosie?
- Czy towarzyszy ci świszczący oddech?
- Czy miewasz duszności po wysiłku fizycznym lub intensywnym śmiechu?
- Czy masz dość zażywania leków?
Metoda Butejki to sposób na astmę
„Głośne i głębokie” oddychanie astmatyka zawsze było uważane za efekt choroby. Nikt nie mógł nawet podejrzewać, że „głęboki oddech” jest przyczyną astmy oskrzelowej, a zwiększona głębokość oddechu może prowokować pojawienie się objawów choroby.
prof. Konstantyn Butejko
U podstaw teorii metody Butejki leży twierdzenie, że podstawową przyczyną astmy jest nawykowa i ukryta przesadna intensywność oddychania (wciąganie zbyt dużej ilości powietrza podczas oddychania). Ważnym czynnikiem, który poważnie wpływa na zakłócenie normalnego procesu oddychania jest tak zwany oddech przesadny lub inaczej hiperwentylacja (przewentylowane). Oznacza to wdychanie zbyt dużej ilości powietrza w stosunku do potrzeb ciała i jednocześnie zbyt gwałtowne wydychanie dwutlenku węgla, w wyniku czego płuca nie są zdolne do utrzymania właściwego poziomu dwutlenku węgla (CO2) w pęcherzykach. Kiedy poziom CO2 obniża się w wyniku nadmiernego oddychania, następuje chemiczna reakcja, której rezultatem jest utrudnione przenikanie tlenu z krwi do tkanek ciała. W rezultacie tkanki cierpią z powodu głodu tlenowego, mimo iż krew jest bogata w tlen, Tkanki cierpiące na niedostatek tlenu nie mogą być zdrowe – występuje podrażnienie i mięśnie gładkie reagują skurczem. Mięśnie gładkie oplatają nasze drogi oddechowe, naczynia krwionośne, arterie i żyły, stanowią także część ścianek jelit.
Nadmierne oddychanie uruchamia mechanizmy obronne
Głód tlenowy w przypadku istotnych dla życia organów, takich jak na przykład mózg, powoduje pobudzenie w nim ośrodków oddychania i wytworzenie stanu stymulacji oddychania. To z kolei powoduje jeszcze większe przyspieszenie oddechu, którego następstwem jest odczucie tak zwanego „krótkiego oddechu” u osoby, która już i tak oddycha zbyt głęboko. Osoba ta jeszcze bardziej pogłębia oddech, wytwarzając w ten sposób stan biednego kola, ponieważ wydycha coraz więcej CO2. Taki przesadny oddech (hiperwentylacja) prowadzi do takich mechanizmów obronnych organizmu, jak:
- spazmatyczny skurcz dróg oddechowych,
- produkcja śluzu w klatce piersiowej, nosie, gardle i uszach
- stan zapalny (obrzęk) ścianek oskrzeli.
Trening oddechowy Butejko polega kontrolowaniu ilości powietrza, którą się wdycha, dzięki czemu następuje ograniczenie ataków astmy, stopniowa poprawa zdrowia, zmniejszenie ilości zażywanych leków, aż do ich całkowitego odstawienia (za zgodą lekarza).
Obecnie istnieje 19 badań klinicznych potwierdzających skuteczność metody Butejko/ Butejki w radzeniu sobie z astmą.
Metoda Butejki to sposób na alergie i nieżyt nosa
Prof. Butejko odkrył, że alergie i katar sienny cofają się, kiedy pauza kontrolna jest stabilna i wynosi przynajmniej 35 sekund. Kiedy pauza kontrolna wynosi ponad 20 sekund i powoli wzrasta, alergie mają coraz łagodniejszy przebieg.
Główną przyczyną alergii jest niedobór dwutlenku węgla wynikający z nadmiernego oddychania, co powoduje zwiększenie poziomu histaminy w organizmie. Histamina jest substancją wydzielaną przez komórki tuczne podczas wystawienia na alergen. Substancja ta powoduje obrzęk, miejscowe zapalenie i zwężenie oskrzelików. Jest to szczególnie szkodliwe dla osób z katarem siennym (nieżytem nosa) i astmą, gdyż prowadzi do ataków kichania, świszczącego oddechu, kaszlu oraz przyczynia się do powstania błędnego koła nadmiernego oddychania.
Nadmierne oddychanie zaburza także równowagę kwasowo- zasadowa w organizmie. Dwutlenek węgla ma odczyn kwasowy, więc przy hiperwentylacji pH przechyla się w stronę zasadową. Ta zmiana wywołuje wiele zaburzeń w metabolizmie ciała, między innymi przyczyniając się do reakcji alergicznych.
Oddychanie nosem – podstawa zdrowia
Metoda Butejki została tak opracowana, by zmniejszyć objętość oddechową i przywrócić oddech do jego fizjologicznej normy. W wyniku tego układ odpornościowy się wzmacnia, a alergie się cofają.
Jednym z jej podstawowych elementów jest także całkowite przestawienie się na oddychanie nosem. Dzięki ćwiczeniom na odetkanie nosa oraz zmniejszeniu objętości oddechowej osoby chore na nieżty nosa i alergie odczuwają ogromną ulgę. Dowodzi tego badanie przeprowadzone w szpitalu w Limerick na wydziale otolaryngologicznym, które miało na celu określić skuteczność metody Buteyko w przypadku nieżytu nosa i astmy. Wyniki wykazały 75-80% poprawę w drożności nosa, które utrzymały się przez 3 miesiące do czaus badania kontrolnego o ile pacjenci wykonywali zalecone im ćwiczenia oddechowe.*
*Professor John Fenton. (Limerick Regional ENT) Preliminary results. Email to: Patrick McKeown, 2006
Doskonałym początkiem drogi ku wolności od astmy i nieżytów nosa jest książka byłego astmatyka, a obecnie czołowego nauczyciele metody Butejki pt. “Zamknij usta” P. McKeown. Zawiera ona przystępnie opisaną teorię i podstawowe ćwiczenia, dzięki którym można zacząć odzyskiwać kontrolę nad chorobą. Dzięki temu możesz być po kilku miesiącach praktyki ostatecznie wolny od leków.
Jestem pod wrażeniem metody Butejki. Odkąd zacząłem zwracać uwagę na mój oddech mam więcej energii, jestem spokojniejszy, mniej się męczę. Moja pauza kontrolna wynosi 30 sekund, nie doświadczam już żadnych symptomów astmy i od kilku miesięcy nie korzystam z inhalatorów ratunkowych.
Bartek
Poprzez spokojne oddychanie mniejszą objętością oddechową oraz przez nos:
- wprowadzisz mniej alergenów do ciała, co przyniesie ci to natychmiastową ulgę ( zwłaszcza jeśli cierpisz na katar sienny), gdyż będziesz wdychał mniej cząsteczek pyłku przy każdym wdechu
- odciążysz swój układ odpornościowy, przez co reakcja alergiczna się zmniejszy
- nauczysz się oddychać przez nos, co zwiększy twoją obronę przed alergenami znajdującymi się w powietrzu.
Masz nadciśnienie i wysokie tętno?
Niepokoi cię stan zdrowia twojego układu krążenia?
Czy twoje serce bije nieregularnie?
- Czy często doświadczasz palpitacji serca?
- Czy czujesz ucisk w klatce piersiowej w czasie wysiłku fizycznego?
- Czy po ćwiczeniach twój oddech długo się uspokaja?
NADCIŚNIENIE
Twoje serce bije przez cały dzień, każdego dnia, pompując krew w twoim ciele. Krąży ona w tętnicach i żyłach, zaopatrując mózg, mięśnie, tkanki i komórki w tlen, a także pompuje odtlenioną krew do płuc, aby uzupełnić zapasy tlenu. Gdy serce pracuje, krew napiera na ściany tętnic. Ciśnienie krwi jest regulowane przez wrażliwe na ruch zakończenia nerwowe zwane baroreceptorami. Wysokie ciśnienie krwi pojawia się, gdy baroreceptory nie działają prawidłowo lub gdy przepływ krwi jest ograniczony – dokładnie w ten sam sposób, w jaki ciśnienie wody może spowodować, że wąż ogrodowy wyleci z kranu z powodu nadmiernego ciśnienia. Kiedy naczynia krwionośne są rozszerzone i funkcjonalne, krew przepływa łatwo, a ciśnienie krwi utrzymuje się w granicach normy. Kiedy tętnice ulegają zwężeniu przez złogi tłuszczowe lub twardnieją z wiekiem, krew nie może płynąć tak łatwo i ciśnienie wzrasta. Kiedy tak się dzieje, serce zaczyna pracować ciężej, aby zadbać o prawidłowe krążenie krwi w ciele. Dodatkowe ciśnienie, które wytwarza, zapewnia tymczasowe rozwiązanie, ale obciąża serce i naczynia krwionośne, co w dłuższej perspektywie prowadzi do ich uszkodzenia. Zdrowe krążenie jest niezbędne. Bez niego narządy, mięśnie i komórki nie mają dostępu do tlenu, którego potrzebują do przeżycia. Jeśli kiedykolwiek zdrętwiałą nogę z powodu zbyt długiego siedzenia bez ruchu, będziesz zaznajomiony z uczuciem mrowienia, które występuje z powodu ograniczonego przepływu krwi. Możesz pozbyć się tego uczucia, ale kiedy naczynia krwionośne są stale zwężone, zmniejszony przepływ krwi będzie szkodliwy dla serca i mózgu. Brak dostaw tlenu do jakiejkolwiek części tych narządów może spowodować śmierć komórek. Może to skutkować zawałem serca lub udarem.
JAK MOŻNA NATURALNIE OBNIŻYĆ CIŚNIENIE KRWI?
Dr Butejko zauważył związek pomiędzy swoim pogarszającym się nadciśnieniem a złym oddychaniem podczas rutynowej wizyty w klinice w październiku 1952 roku. Zdał sobie sprawę, że nadmierne oddychanie może być przyczyną wzrostu ciśnienia krwi. Swoje odkrycia opisał w wywiadzie dla rosyjskiej telewizji, mówiąc:
„Postanowiłem od razu sprawdzić, czy tak właśnie jest. Jak? Poprzez zmniejszenie i spowolnienie mojego oddechu. Bolała mnie już głowa, bolało mnie serce i prawa nerka, więc zacząłem zmniejszać oddech. Ból głowy zniknął, ból prawej nerki ustąpił, a ból serca ustąpił w ciągu niecałej minuty od zmniejszenia oddechu. Aby udowodnić, że było to prawdziwe odkrycie, zrobiłem pięć głębokich oddechów i ból przeszył moją głowę, serce i nerkę. Spróbowałem ponownie mojej metody i wszystko wróciło do normy”.
W literaturze naukowej powszechnie uznaje się, że regularna praktyka powolnego oddychania może pomóc w obniżeniu ciśnienia krwi. W jednym z badań z 2006 roku porównano wpływ powolnego oddychania i relaksacji psychicznej na ciśnienie krwi i stwierdzono, że powolne oddychanie aktywowała reakcję przywspółczulną i spowodowało spadek skurczowego i rozkurczowego ciśnienia krwi, częstości oddechów i tętna. W rzeczywistości powolne oddychanie było lepsze niż relaksacja i spowodowało znacznie większe obniżenie tętna i ciśnienia krwi.
Poprzez regularne praktykowanie powolnego oddychania możliwa jest długotrwała poprawa ciśnienia krwi. Przynajmniej częściowo wynika to ze związku między nadciśnieniem a stresem. Naukowcy donoszą, że osoby z wysokim ciśnieniem krwi doświadczają znacznie wyższego tempa oddychania pod wpływem stresu niż osoby z normalnym ciśnieniem krwi, co wskazuje na podwyższoną reakcję na stres. Trening oddechu okazał się kluczowy w leczeniu i zarządzaniu obturacyjnym bezdechem sennym (OBS), stanem, który jest ściśle związany z wysokim ciśnieniem krwi. W badaniu z 2020 roku stwierdzono, że około połowa wszystkich pacjentów z OBS ma wysokie ciśnienie krwi, a 30 do 40 procent pacjentów z nadciśnieniem ma OBS, choć często nie jest to zdiagnozowane. Zarówno OBS, jak i przewlekły stres powodują przedłużającą się aktywację współczulnej reakcji stresowej, zaburzając równowagę autonomicznego układu nerwowego.
CZY MOGĘ OBNIŻYĆ CIŚNIENIE KRWI PODCZAS ĆWICZEŃ?
Podczas intensywnego wysiłku fizycznego doświadczamy dość wyraźnego wzrostu ciśnienia krwi. W 1990 roku naukowcy zbadali, jak oddychanie przez nos wpływa na skurczowe ciśnienie krwi u zdrowych mężczyzn podczas ćwiczeń. Uczestnicy używali stymulatorów do nosa, aby zwiększyć przepływ powietrza w nosie o prawie 30 procent.
Podczas stosowania stymulatorów wszyscy uczestnicy byli w stanie jeździć na rowerze z maksymalnym obciążeniem cały czas oddychając jedynie przez nos. Wszyscy doświadczyli znacznie mniejszego wzrostu skurczowego ciśnienia krwi niż normalnie. Uznano, że ułatwione oddychanie przez nos zmniejszyło obciążenie wentylacyjne, co oznacza, że mięśnie oddechowe nie musiały pracować tak ciężko i to prawdopodobnie była przyczyna za mniejszego skok skurczowego ciśnienia krwi.
Badanie to wskazuje, że oddychanie przez nos może pomóc w zapobieganiu znacznym wzrostom ciśnienia krwi, które występują podczas intensywnych ćwiczeń.
TRENING ODDECHOWY METODY BUTEJKI NA NADCIŚNIENIE
Trening oddechowy metody Butejki to przywrócenie prawidłowych wzorców oddechowych takich jak:
- oddychanie przez nos, co spowalnia oddech
- oddychanie przeponą, co aktywuje układ przywspółczulny i reakcję relaksacyjną
- oddychanie powolne, które stymuluje odruch baroreceptorów
- oddychanie delikatne, zmniejszając wrażliwość na wzrost dwutlenku węgla
Poprzez reedukację oddechową można nauczyć się aktywacji układy przywspółczulnego w ciele, a tym samym spowodować obniżenie skurczowego i rozkurczowego ciśnienia krwi, tętna i częstotliwości oddechów. Dzieje się tak bez stosowania leków czy interwencji medycznej. Ćwiczenia powolnego i zredukowanego oddychania są bardzo skuteczne w redukowaniu wysokiego ciśnienia, stresu i niepokoju.
Badanie opublikowane w dzienniku medycznym Hypertension Research* wykazało, że osoby z wysokim ciśnieniem doświadczają silniejszej reakcji na stres. Wzięło w nim udział 115 osób, które poddano takim zadaniom jak: obliczenia arytmetyczne w głowie, myślenie o czymś nieprzyjemnym, wpatrywanie się w jeden punkt i łapanie spadającego przedmiotu. U badanych z wysokim ciśnieniem krwi w wyniku tych aktywności wystąpił o wiele większy wzrost częstotliwości oddechu, podniesienie ciśnienia skurczowego i rozkurczowego w porównaniu z osobami z niższym ciśnieniem. Ponieważ stres jest ogromnym czynnikiem podnoszącym ciśnienie, a osoby z wysokim ciśnieniem wykazują silniejszą reakcję na stresujące wydarzenia, każdy kto ma wyższe ciśnienie powinien zainteresować się treningiem oddechowym metody Butejki, by obniżyć ciśnienie krwi, poziom stresu i uniknąć komplikacji zdrowotnych.
*Chang, Nitric Oxide, the Mighty Molecule: Its Benefits for Your Health and Well-Being. 1st ed. Mind Society; 2012. str.64-65.
Jak można usprawnić wymianę gazową i poprawić jakość oddechu u osób chorych na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc?
- Czy wiesz, że to jak oddychasz wpływa na jakość wymiany gazowej?
- Czy wiesz, że kiedy oddychasz przez nos wykorzystujesz tlenek azotu, który m.in. rozszerza drogi oddechowe?
POChP
Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) jest terminem zbiorczym określającym szereg schorzeń związanych z oddychaniem, w tym rozedmę płuc i przewlekłe zapalenie oskrzeli.
Podczas gdy POChP wiąże się z nieodwracalnym uszkodzeniem dolnych dróg oddechowych i pęcherzyków płucnych, większość cierpiących na tę chorobę (około 60% do 70%) wykazuje pewien stopień odwracalnego zwężenia dróg oddechowych. (1-4) Trudności w oddychaniu, które wynikają z odwracalnego zwężenia dróg oddechowych nie są spowodowane zniszczeniem tkanki płucnej lecz wynikają z odwracalnych czynników, w tym kombinacji stanu zapalnego, zwiększonej ilości śluzu lub zwężenia mięśni gładkich w drogach oddechowych.
W przypadku kiedy zwężone drogi oddechowe podlegają odwracalnemu zwężeniu można się wspierać lekami i innymi sprawdzonymi metodami, takimi jak metoda Butejki. Tradycyjnie Metoda Butejki była stosowana w przypadku astmy, w której drogi oddechowe podlegają możliwemu do odwrócenia zwężeniu. W ciągu ostatnich dwudziestu lat setki tysięcy osób chorych na astmę z powodzeniem stosowało Metodę Butejki, a dotychczasowe badania kliniczne wykazały pozytywną poprawę jakości życia, redukcję objawów astmy, takich jak kaszel i świszczący oddech, a także zmniejszenie zapotrzebowania na leki na astmę.
Metoda Butejki okazuje się także pomocna w przypadku chorych na POChP, ponieważ wspiera rozszerzanie dróg oddechowych. Dlatego też osoby, które wykazują większą możliwość redukcji zwężenia dróg oddechowych będą wykazywać większą poprawę. Zasadą pozwalającą określić stopień odwracalności dróg oddechowych jest to, czy leki ułatwiają oddychanie. Jeśli odczuwasz znaczną ulgę po zażyciu leku ratunkowego lub prewencyjnego, istnieje duże prawdopodobieństwo, że metoda Butejki pomoże również Tobie. Jeśli natomiast odczuwasz niewielką ulgę po zażyciu leków na astmę lub POChP (sterydów lub leków ratunkowych) wówczas prawdopodobieństwo, że metoda Butejki ci pomoże znacznie maleje.
Metoda Butejki polega na stałym przestawieniu się z oddychania przez usta na oddychanie przez nos, a także na wykonywaniu ćwiczeń oddechowych, które są specjalnie zaprojektowane tak, aby doprowadzić objętość oddechową do spokojniejszego i bardziej normalnego poziomu. W miarę jak oddychanie staje się bardziej wydajne, zmniejsza się uczucie duszności podczas odpoczynku i wysiłku fizycznego. Zmniejszą się również objawy takie jak kaszel, świszczący oddech i ucisk w klatce piersiowej.
Centralnym elementem metody Butejki jest pomiar czasu wstrzymania oddechu zwany pauzą kontrolną. Badania wykazały związek pomiędzy czasem wstrzymania oddechu (pomiarem pauzy kontrolnej) a nasileniem POChP. W badaniu przeprowadzonym na 35 pacjentach czas wstrzymania oddechu był znacząco niższy u osób z POChP i korelował pozytywnie z gorszymi pomiarami spirometrycznymi, w tym FVC i FEV1.
Celem metody Butejki jest poprawa wzorców oddechowych, co jest sygnalizowane przez osiągnięcie dłuższego czasu wstrzymania oddechu, czyli dłuższą pauzę kontrolną – PK. Każda poprawa PK o pięć sekund w stosunku do początkowej pauzy kontrolnej skutkuje złagodzeniem trudności w oddychaniu i poprawą kontroli POChP.
Oddychanie przez nos jest niezwykle ważne dla osób z POChP ponieważ usprawnia to wymianę gazową. Ze względu na grawitację największa koncentracja przepływu krwi ma miejsce w dolnych płatach płuc. Jeśli jednak oddychamy przez usta, to górne części płuc są lepiej wentylowane. Aby pomóc w redystrybucji powietrza do dolnych płatów płuc i aby doprowadzić krew z dolnych płatów do górnych, oddychanie przez nos jest bardzo ważne. Ta zależność pomiędzy przepływem krwi w płucach a wentylacją określona jest jako stosunek wentylacji do perfuzji. Większa dystrybucja krwi w płucach jest ważna dla zmniejszenia ryzyka infekcji w klatce piersiowej, jak również poprawy poboru tlenu z tętnic i usprawnieniu wymiany gazowej.
Oprócz polepszenia stosunku wentylacji do perfuzji, powolne oddychanie przez nos powoduje większe stężenie tlenku azotu, który spełnia w płucach szereg funkcji, w tym rozszerza drogi oddechowe (rozszerzenie oskrzeli) i sterylizuje wdychane powietrze.
Prawidłowe wzorce oddechowe podczas odpoczynku to:
- oddychanie przez nos,
- przeponowe
- bez wysiłkowe
- z delikatną pauzą na wydechu
Praktykowanie metody Butejki w POChP pomaga w uspokojeniu i rozluźnieniu oddechu, co ułatwia oddychanie i poprawia wymianę gazową w płucach. Ponadto, spowolnienie oddechu pomaga poprawić krążenie krwi i aktywować reakcję relaksacyjną organizmu, co jest korzystne dla ogólnego stanu zdrowia.
Bibliografia:
- American Thoracic Society/European Respiratory Society Task Force: Standards for the diagnosis and management of patients with COPD. Version 1.2. New York:American Thoracic Society, 2004. PDF available for download at https://www.thoracic.org/copd-guidelines/resources/copddoc.pdf (accessed March 20, 2009).
- Siafakas NM, Vermeire P, Pride NB, et al.: for the European Respiratory Society Task Force: Optimal assessment and management of chronic obstructive pulmonary disease (COPD). Eur Respir J 1995;8:1398-1420.
- The COPD Guidelines Group of the Standards of Care Committee of the BTS. BTS guidelines for the management of chronic obstructive pulmonary disease. Thorax 1997;52(suppl 5):S1-S28.
- From the Global Strategy for the Diagnosis, Management and Prevention of COPD, Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease (GOLD) 2011. Available from: goldcopd.org. Accessed online July 12, 2012.
- Viecili RB, Silva DR, Sanches PRS, Müller AF, da Silva DP, et al.(2012) Real-Time Measurement of Maximal Voluntary Breath-Holding Time in Patients with Obstructive Ventilatory Defects and Normal Controls. J Pulmon Resp Med 2:127
- Alejandro Sánchez Crespo, Jenny Hallberg, Jon O Lundberg, Sten G E Lindahl, Hans Jacobsson, Eddie Weitzberg, Sven Nyrén. NASAL NITRIC OXIDE AND REGULATION OF HUMAN PULMONARY BLOOD FLOW IN THE UPRIGHT POSITION. J Appl Physiol (1985) 2010 Jan 29;108(1):181-8. Epub 2009 Oct 29.
